Op de avond van 9 november 1944 werd er een cordon rond Rotterdam en Schiedam gelegd door het Duitse leger. Alle belangrijke bruggen en strategische punten waren afgezet, trams reden niet meer en het telefoonverkeer was geblokkeerd. Op de twee daarop volgende dagen werden ruim 52.000 Rotterdammers en Schiedammers tussen de zeventien en veertig jaar oud opgepakt en afgevoerd richting Duitsland om daar dwangarbeid te verrichten in veelal beroerde omstandigheden.

De Razzia van Rotterdam is een van de grootste klopjachten die het Duits Nationaalsocialistische regime heeft gehouden. Het verzetsblad Vrij Nederland reageerde dan ook geschokt, het schreef op 14 december 1944: ‘Vijftigduizend Nederlandse mannen laten zich als schapen wegvoeren en evenzoveel vrouwen zien toe hoe hun mannen en zoons weerloos naar Hitlers slachtbank worden geleid’.

Het project Reis van de Razzia is gebaseerd op gefilmde getuigenissen van mannen die de razzia en de daaropvolgende reis hebben meegemaakt, om een hiaat in de geschiedschrijving te vullen en om inzicht te geven in de gebeurtenissen aan de hand van het thema "Handelingsruimte van een individu in een samenleving onder druk".

Bastiaan Diepenhorst

Bastiaan Diepenhorst was achttien jaar toen hij meeging met de razzia. Dat is inmiddels een lange tijd geleden, en het verhaal van Diepenhorst is daardoor niet altijd even duidelijk voor de kijker. Datgene wat hij vertelt, is schrijnend en bij tijd en wijle gewelddadig. Het begint al in Rotterdam wanneer hij weggevoerd wordt. Hij wordt beschoten op het emplacement van de RET als hij zijn broer ziet en naar hem toe wil gaan, maar hij wordt niet geraakt. Hij komt terecht in één van de rijnaken die via Amsterdam over het IJsselmeer naar Kampen voeren. Daar is hij, zoals hij het zelf zegt, ‘het ruim ingegooid’. Daarvandaan is hij met de trein naar Thüringen getransporteerd. Hij heeft ontsnappen overwogen, maar er werd gedreigd met represailles. Wanneer er één zou ontsnappen, zouden anderen worden doodgeschoten.

Dat bleken geen loze woorden te zijn. Hoewel de reden Diepenhorst niet duidelijk is geworden, zijn er in Duitsland wel drie van zijn razziagenoten gefusilleerd. Het gerucht ging dat ze een Duitser hadden vermoord. Later, vlak voor de bevrijding, bleek dat hijzelf door het oog van de naald was gekropen. Tijdens zijn inkwartiering bij een Duits gezin had hij het portret van Adolf Hitler omgedraaid. Volgens eigen zeggen stond hij op de nominatie om wegens belediging van de Führer te worden doodgeschoten. Hij werd net op tijd bevrijd door de Russen. Die hebben hem nog gevraagd of hij wraakgevoelens koesterde tegen specifieke personen, want dan konden ze die ophangen. Zelf heeft hij geen namen genoemd, maar anderen wel. Hij heeft de Duitsers dood aan de bomen zien hangen.

Bij de tewerkstelling in een kolenmijn in Thüringen zat Diepenhorst diep onder de grond. Hij zat op een plek waar de bommen, die over Thüringen werden uitgegooid, niet bij konden komen. Hij denkt dat dat zijn redding is geweest. Na de bevrijding is hij gerepatrieerd naar Brabant. Omdat Rotterdam bedreigd werd met ziekten en epidemieën, mocht Diepenhorst in eerste instantie niet terugkeren naar Rotterdam. Toen hij na een paar maanden wel naar huis mocht, heeft zijn vader de vlag uitgehangen.

Kort na thuiskomst bleek dat Diepenhorst thuis niet meer kon aarden. Wat er tijdens de razzia en daarna was gebeurd, had hem volwassen gemaakt. Ook de dood van zijn moeder, tien dagen voordat de razzia plaatsvond, heeft een rol gespeeld bij zijn keuze om bij familie in Brabant te gaan wonen. Hij ging werken als bakker, maar werd ook actief in de politiek in Rotterdam. Voor en tijdens de verkiezingen hield hij zich bezig met de verkiezingscampagnes van de CHU en het CDA.